Wat leren we van de geschiedenis?

In de inleiding van 'The Myth of the rational Market' zegt Justin Fox in een commentaar op Alan Greenspan dat gedurende de veertig jaar die Alan Greenspan kon terugkijken, de obligatie markt bloeide als nooit tevoren en zich uitbreidde over nieuwe terreinen, toen de Wall Street slimmerikken (whizzes) hypotheken, leningen op auto's en credit card schulden hanteerden als onderpand voor nieuwe kredieten, waarmee vervolgens de obligatiemarkt werd overstroomd.
Ik kan er niets aan doen, maar moet weer denken aan Janus D. die aan het begin van de jaren 80 van de 20e eeuw werd benoemd tot directeur van de Bredase Kredietbank.
Janus was al zeer lange tijd ambtenaar en werd door iedereen gezien als zeer degelijk. Het verhaal gaat dat hij nog mee had gedaan in de 2e WO. tijdens het Ardennenoffensief. In zijn tijd bij de gemeente had hij nog altijd iets militairs over zich.
Ik voel me nog een beetje verantwoordelijk voor het feit dat de afdeling Stadsontwikkeling werd opgeheven, waardoor enkele ambtenaren zonder werk kwamen. Onder hen ook Janus D. Janus werd als troubleshooter toegevoegd aan het projectenbureau. Gedurende een of twee jaar reageerde hij op klachten van burgers en doorbrak de ambtelijke bureaucratie door te zorgen dat die klachten (veelal over achterstallig onderhoud in de openbare ruimte) met het gezag van de wethouder meer prioriteit kregen en afgehandeld werden.
Toen ging de toenmalige directeur van de gemeentelijke kredietbank met pensioen. De kredietbank was een uitermate kleine instelling met naast de directeur nog een medewerker. De omzet niet veel meer dan een voetnoot in de gemeentelijke begroting. Janus D. werd benoemd. Het leek een mooie afsluiting van zijn carrière  bij de gemeente. Tot grote verbazing van de ambtelijke omgeving steeg de omzet van de Kredietbank in korte tijd tot grote hoogte. De kredietbank floreerde als nooit tevoren. Dat duurde echter niet al te lang. Toen de balans werd opgemaakt bleek dat een groot deel van de verstrekte leningen geen onderpand hadden dat te gelde kon worden gemaakt. Janus had een belangrijk deel van de leningen vertrekt met een auto als onderpand. De auto bleek verkocht tegen de tijd dat de lening moest worden afgelost. Het was geen triomfantelijk einde van Janus' carrière, maar we konden toen nog niet weten dat de hele financiële wereldtop zijn bankzaken zou beheren zoals Janus D. De kredietbank in Breda werd opgeheven. De financiële wereldtop veroorzaakte een wereldwijde crisis en werd beloond met miljoenenbonussen.  

Gaat het goed met Amerika

Een van mijn favoriete Amerikaanse schrijvers is Fareed Zakaria. Een journalist van Indiase afkomst, die onder meer een boek geschreven heeft over de wereld na Amerika. Zo' n titel betekent alleen al dat Fareed rekening houdt met de eindigheid van de Amerikaanse dominantie. In het tijdschrift Foreign Affairs van deze maand vraagt Fareed zich af: Can America be fixed? Ook dit wijst op een zekere zorg over de toekomst van de VS. Het verhaal van Fareed gecombineerd met onder meer het betoog van Stiglitz (The price of inequality), geeft me het gevoel dat de VS voor een immense opdracht staat de komende jaren. 1. De inkomensverdeling van de VS is in de afgelopen 30 jaar aanzienlijk schever geworden. Het gevolg is dat de middenklasse in de VS geeidelijk aan het verdwijnen is. Dit heeft gevolgen voor de mogelijkheid om de belastinginkomsten op peil te houden. 2. Door het structurele tekort van de overheid is de staatsschuld toegenomen van 42 percent ven het Bruto Nationaal Product in 1980 tot 107 percent nu. De private schulden zijn toegenomen van 665 miljard dollar in 1974 tot 13 000 miljard dollar nu. In de praktijk betekent dat dat de Amerikaanse consument en de Amerikaanse overheid de laatste dertig jaar boven zijn stand geleefd heeft. 3. Er zijn in de periode na de 2e wereldoorlog meer perioden geweest van depressie, maar na iedere depressie duurt het langer voordat het herstel van de werkgelegenhei weer op gang komt. In de periode vanaf de jaren veertig van de 20e eeuw, duurde het aanvankelijk ongeveer 6 maanden voor de groei van de werkgelegenheid die van het BNP volgde. Na de recessies van de jaren 90 duurde het ca 15 maanden, in die van het begin van de 21e eeuw duurde het 39 maanden en - volgens Fareed - zal het herstel van de werkgelegenheid vermoedelijk pas na vijf jaar de groei van het BNP volgen. 4. Er bestaat een grote achterstand in het onderhoud van de infrastructuur, niet alleen waar het gaat om wegen en bruggen, maar ook in het leidingsysteem voor de watervoorziening; het electriciteitssysteem en het systeem van informatievorziening zijn sterk verouder. Ramingen geven aan dat in deze sector een achterstand bestaat van meer dan 2000 miljard dollar. 5. De Amerikaanse bevolking is aan het verouderen. Ramingen geven aan dat in 2029 de uitkeringen die daarmee verband houden zullen zijn opgelopen tot 18 percent van het BNP, het bedrag -zegt Fareed - dat ongeveer gelijk is aan de belastingopbrengsten. 6. Op institutioneel niveau zou het wenselijk zijn dat er iets werd vereenvoudigd: als je de regelgeving op het gebied van de belastingen bij elkaar telt kom je tot ongeveer 73000 pagina's. Het geheel aan instituties is volgens Ferguson een van de belangrijkste factoren voor de relatieve achteruitgang van de VS in de wereldeconomie Hoe moeten we daar iets aan doen?