Economie ging over schaarste. Eigenlijk principieel gesproken: de menselijke behoeften zijn onbeperkt en de behoefte bevredigingsmiddelen zijn beperkt, schaars dus. De consequentie lijkt dat onze welvaart wordt bepaald door de mate waarin goederen (behoeftebevredigingsmiddelen) beschikbaar zijn. En als we al een overvloed hebben van een goed dan is daar de eerste wet van Gossen die ons vertelt over het afnemend grensnut: iedere toegevoegde eenheid van een bepaald behoeftebevredigingsmiddel levert minder nut op dan het voorgaande. Denk aan de rookworst: de eerste rookworst smaakt naar meer, maar na de vierde hebt u er schoon genoeg van.
We zien dat mensen verschillend zijn. Dat is nuttig want door hun verschillende bekwaamheid zullen zij in staat zijn verschillende goederen te maken. Zo is daar de houthakker die de hele dag hout kan hakken, omdat hij het zo goed kan doet hij het ook met plezier. Net zo als zijn buurman die de hele dag wel konijnen kan vangen. Aan het eind van de dag kijken de beide buren elkaar eens aan:
'Eigenlijk, zegt de houthakker, 'heb ik niets aan al dat hout, want ik heb niets om met dat hout te braden of te bakken. Dan ben jij beter af. Jij hebt tenminste konijnen die kun je eten. Dat hout van mij is niets waard als ik honger heb.'
'Dat is waar,' zegt de buurman, 'maar ik heb niets om mijn konijnen mee te braden. Dan ben jij beter af: jij hebt tenminste hout. Jouw hout zou voor mij wel wat waard zijn.'
U begrijpt het: er wordt hout geruild voor konijn en de beide buren zijn beter af. Door de ruil van hout tegen konijn stijgt beider welvaart. Dat is het algemene principe. Meer welvaart wordt verkregen door ruil (c.q. handel). Omdat handel de hoeveelheid beschikbare behoeftebevredigingsmiddelen voor alle partijen doet groeien.
Er is nog een andere manier om rijk te worden; ook weer in de meest primitieve vorm: de houthakker is sterker dan de konijnenvanger en eigent zich de konijnen van de konijnenvanger gewoon toe. Dat kan omdat hij meer macht heeft. Het gevolg van deze werkwijze is weliswaar dat de houthakker meer welvaart geniet, maar dit gaat ten koste van de welvaart van de konijnenman. Per saldo is er geen welvaartstijging.
Zo kan het in het groot ook gaan. Een stam leeft in een bepaald gebied en merkt dat in het aangrenzende gebied een stam leeft met een of meer goederen die de eerste stam graag zou willen hebben. En omdat de eerste stam zichzelf machtiger acht dan de andere annexeert hij gewoon het gebied van de ander. Daarmee is wel de welvaart van de machthebbers in de eerste stam toegenomen, maar de totale welvaart is niet toegenomen. De economische les is eenvoudig: macht leidt tot (onevenredige) rijkdom van de machthebbers. Handel leidt tot meer welvaart voor alle handeldrijvende partijen. Als we de geschiedenis nagaan zullen we zien dat de rijkdom van de machthebbers voortdurend is bereikt ten koste van de bezittingen van de minder machtigen.
In de economische wetenschap is dat niet goed begrepen: in de zeventiende en 18e eeuw dacht men dat arbeid en grond de basis zijn voor de welvaart. Daarom besteedde Adam Smith zoveel aandacht aan efficiency: door arbeidsdeling kon meer geproduceerd worden. In de 19e eeuw kwam daar het kapitaal bij als factor die rijkdom voorspelde. Daarom konden ook Ricardo en zijn opvolgers hun aandacht besteden aan de verdeling van het nationaal inkomen over arbeid, kapitaal en grond. In hun tijd waren enerzijds de machtsverhoudingen uitgekristalliseerd en anderzijds door de westerse suprematie op zee de handelsroutes en afzetmarkten verzekerd. Men hoefde zich dus niet druk te maken over het resultaat van de arbeid: die kon altijd verhandeld worden.
Deze ideeën leven nog steeds en daarom kunnen veel Britten nogal gemakkelijk denken over Brexit en praat men in rechtse kringen gemakkelijk ove rhet afsluiten van grenzen.
Maar nog steeds: arbeid, grond, kapitaal en ondernemen leveren geen enkele bijdrage aan onze welvaart tenzij de ermee geproduceerde goederen kunnen worden verhandeld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten